Testy to temat, który wciąż budzi kontrowersje. W wielu projektach IT ich brak tłumaczy się ograniczonym budżetem, krótkim czasem na wdrożenie czy przekonaniem, że „testowanie spowalnia rozwój”. Tymczasem rezygnacja z testów może kosztować znacznie więcej niż ich wdrożenie – zarówno w postaci błędów na produkcji, kosztownych poprawek, jak i braku pewności co do stabilności systemu.
Czy rzeczywiście stać Cię na brak testów?
Czy oszczędność na testowaniu nie prowadzi do większych strat?
W tym artykule obalamy popularne mity na temat testów i pokazujemy, dlaczego ich implementacja jest nie tylko dobrą praktyką, ale wręcz niezbędnym elementem profesjonalnego procesu tworzenia oprogramowania.
1. Brak budżetu na testy – wytrych, który prowadzi do problemów
Jeden z najczęstszych argumentów przeciwko testowaniu brzmi: „Nie mamy na to budżetu”.
Problem:
Kod bez testów jest jak budynek bez fundamentów – działa, dopóki nie pojawi się pierwszy poważny problem.
Koszt naprawy błędu wykrytego na etapie produkcji jest nawet 100 razy wyższy niż koszt naprawy tego samego błędu na etapie developmentu (Źródło: IBM Systems Sciences Institute).
Bez testów każda zmiana w kodzie może wywołać nieoczekiwane skutki – bez sposobu na szybkie wykrycie regresji.
Rozwiązanie:
- Traktuj testy jako inwestycję, nie koszt.
- Nawet minimalna liczba testów jest lepsza niż ich całkowity brak.
- Testy to oszczędność – eliminują potrzebę ręcznego sprawdzania każdej zmiany.
2. Statystycznie programista więcej czasu czyta niż pisze kod
Badania pokazują, że programiści spędzają więcej czasu na czytaniu istniejącego kodu niż na pisaniu nowego (Źródło: Stack Overflow Developer Survey).
Problem:
- Kod bez testów często jest trudniejszy do zrozumienia, bo nie ma przykładów użycia.
- Bez testów każdy nowy programista w projekcie musi „rozgryzać” kod zamiast po prostu uruchomić testy i zobaczyć, co działa.
Rozwiązanie:
- Testy jako dokumentacja kodu – dobrze napisane testy jednostkowe pokazują, jak powinny działać funkcje i klasy.
- Testy ułatwiają onboardowanie nowych członków zespołu, redukując czas potrzebny na naukę systemu.
3. Testy jako podstawa refaktoringu
Problem:
Refaktoring bez testów to gra w rosyjską ruletkę – nigdy nie wiadomo, czy coś się nie zepsuje.
Rozwiązanie:
- Testy regresyjne dają pewność, że zmiany nie wprowadzają błędów.
- Testy umożliwiają swobodniejszy rozwój aplikacji – programista nie boi się „dotykać” starego kodu.
4. Piramida testów – jak efektywnie testować?
Prawidłowy stos testów powinien przypominać piramidę testów, w której:
- Testy jednostkowe (unit tests) – stanowią fundament, są szybkie i tanie.
- Testy integracyjne – sprawdzają interakcję między komponentami.
- Testy UI / e2e – najrzadsze i najdroższe, ale potrzebne do sprawdzania kluczowych ścieżek użytkownika.
Problem:
Wielu deweloperów popełnia błąd, skupiając się wyłącznie na testach E2E, które są wolne i trudne w utrzymaniu.
Rozwiązanie:
Budowanie testów zgodnie z piramidą – więcej testów jednostkowych, mniej integracyjnych, a tylko kilka kluczowych testów E2E.
5. „Prawdziwy mężczyzna testuje na produkcji” – mit, który przeraża
Znane w branży IT powiedzenie „prawdziwy mężczyzna testuje na produkcji” to mem, który często bawi, ale jednocześnie przeraża.
Problem:
Testowanie na produkcji to kosztowne i ryzykowne podejście. Błąd na produkcji może oznaczać utratę klientów, reputacji i pieniędzy.
Rozwiązanie:
- Wdrożenie pipeline’u CI/CD, który automatycznie uruchamia testy przed wdrożeniem zmian.
- Feature flags – pozwalają testować nowe funkcjonalności na wybranej grupie użytkowników przed pełnym wdrożeniem.
- Testy stage'ingowe – osobne środowisko do testowania nowych wersji aplikacji.
Przykład:
Spektakularna wpadka mBanku – źle zakodowane powiadomienia PUSH zawierające polskie znaki diakrytyczne skutkowały wysyłaniem błędnych informacji do klientów, co wywołało falę niezadowolenia i problemy z zaufaniem do aplikacji.
Podsumowanie – czy na pewno stać Cię na brak testów?
Testy nie są luksusem, na który stać tylko duże firmy. Wręcz przeciwnie – brak testów może kosztować Cię znacznie więcej niż ich wdrożenie.
Dlaczego warto pisać testy?
- Zmniejszają koszty błędów – im wcześniej wykryjesz problem, tym taniej go naprawisz.
- Pozwalają na bezpieczny rozwój systemu – refaktoring bez testów to ryzyko.
- Zwiększają jakość kodu – kod testowalny jest lepiej napisany.
- Chronią przed regresją – każda zmiana jest testowana automatycznie.